‘Wat spreek je goed Nederlands!’ of ‘maar waar kom je nou écht vandaan?’ Dit zijn voorbeelden van opmerkingen die Zwarte mensen en mensen van kleur vaak te horen krijgen. Deze opmerkingen worden microagressies genoemd. Ze dragen de boodschap uit dat iemand ‘anders’ is en geven mensen het gevoel dat ze niet bij de samenleving horen. Microagressies kunnen verschillende soorten discriminatie weerspiegelen, zoals seksisme, validisme, transhaat of racisme. In deze blog bespreken we racistische microagressies. Hoewel deze soms onschuldig lijken, is de impact ervan groot.
Hoe herken je racistische microagressies? En hoe kun je hierbij ingrijpen als omstander? Laten we erin duiken.
Voor achtergrondinformatie, lees hier meer over wat racisme is
Wat zijn stereotypes, vooroordelen en microagressies?
- Stereotypen zijn gegeneraliseerde, vaak overdreven denkbeelden over groepen mensen. Bijvoorbeeld: ‘Oudere mensen kunnen niet goed met technologie omgaan.’ Dit is een vereenvoudigd beeld dat geen rekening houdt met de echte technische vaardigheden van een bepaalde oudere persoon.
- Vooroordelen zijn negatieve gevoelens ten aanzien van een bepaalde groep, vaak gebaseerd op stereotypen. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil geen oudere mensen aannemen voor deze baan, want zij houden de nieuwe technologieën niet bij.’ Dit is vooroordeel gebaseerd op een stereotype. Zo’n vooroordeel kan leiden tot discriminerend gedrag, zoals het uitsluiten van oudere mensen voor een bepaalde baan.
- Microagressies zijn subtiele, dagelijkse opmerkingen of handelingen die gebaseerd zijn op stereotypen en vooroordelen en kunnen overal voorkomen – van op straat tot op school of op het werk. Een voorbeeld dat voortkomt uit bovengenoemde voorbeelden is dat een jongere collega tegen een oudere collega zegt: ‘Wow, ik had niet verwacht dat jij die software kon gebruiken!’ of ‘Zal ik je even laten zien hoe de computer werkt?’
De voorbeelden hierboven focussen op leeftijd, maar zijn ook toepasbaar op racistische stereotypen, vooroordelen en microagressies. Deze zijn schadelijk en kunnen systemisch racisme versterken. Ze houden ongelijkheid in stand, belemmeren eerlijke behandeling en verminderen het zelfvertrouwen van mensen. Laten we dieper ingaan op de verschillende soorten van racistische microagressies.
Soorten racistische microagressies
Om de negatieve gevolgen van racistische microagressies tegen te gaan, is het belangrijk om ze te herkennen. Drie soorten microagressies zijn:
- Micro-invalidatie: Het ontkennen of bagatelliseren van de ervaringen, gevoelens of gedachten van mensen die met racisme te maken krijgen. Bijvoorbeeld door te zeggen: ‘oh, maar dat ging vast niet over je huidskleur’, wanneer iemand over een racistische ervaring vertelt.
- Micro-belediging: (Onbewust) neerbuigende opmerkingen of handelingen, vaak verpakt als compliment. Denk aan: ‘Wat spreek je goed Nederlands!’ tegen een persoon van kleur, waarbij impliciet wordt aangenomen dat hun huidskleur betekent dat die geen vloeiend Nederlands zouden spreken.
- Micro-aanval: Directe verbale of non-verbale aanvallen op Zwarte mensen of mensen van kleur. Bijvoorbeeld het oversteken van de straat of je tas vastklampen wanneer je een Zwart persoon ziet, of een opmerking zoals ‘pas op voor je spullen!’.
Deze soorten zijn niet allesomvattend, maar geven een goed beeld van hoe racistische microagressies eruit kunnen zien. Maar wat maakt microagressies zo schadelijk?
Impact racistische microagressies
Hoewel het woord ‘micro’ klein suggereert, is de impact van racistische microagressies groot. Voor witte mensen kunnen zulke ‘subtiele’ opmerkingen of handelingen onschuldig lijken, maar voor Zwarte mensen en mensen van kleur zijn het dagelijkse herinneringen dat ze als anders en/of minderwaardig worden gezien.
Bijvoorbeeld het stereotype dat intelligentie gekoppeld is aan iemands afkomst of huidskleur: dit leidt tot het vooroordeel dat mensen met een bepaalde afkomst of huidskleur van nature minder intelligent zijn. Dit kan resulteren in microagressies, zoals een collega die tegen iemand van een bepaalde afkomst zegt: ‘Je bent echt slim voor iemand van [specifieke afkomst]!’
Racistische microagressies herhalen telkens weer de boodschap dat mensen van kleur niet volledig bij de samenleving zouden horen. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dan ook dat microagressies een aantoonbare negatieve invloed hebben op de fysieke en mentale gezondheid van mensen, en dat het zelfs tot trauma kan leiden. Personen die er vaak mee te maken krijgen, ervaren vaker stress, angst en een lager zelfbeeld, en voelen zich soms onveilig of vervreemd van hun werkomgeving of sociale groepen.
Het is daarom belangrijk om de gevolgen van microagressies niet te onderschatten. Gelukkig zijn er manieren om in te grijpen en racistische microagressies tegen te gaan.
Ingrijpen bij racistische microagressies
Nu je weet wat microagressies zijn, realiseer je je misschien dat je zelf ook weleens (onbewust) een microagressie hebt geuit. Dat kan gebeuren – we maken allemaal fouten. Maar we kunnen ook allemaal leren, groeien en ons gedrag veranderen. Bijvoorbeeld door:
- Microagressies bij jezelf en je omgeving proberen te herkennen
- In te grijpen als omstander bij een racistische microagressie
Ingrijpen kan spannend zijn, maar de 5D-methode van omstanderinterventie biedt concrete handvatten. De 5D-methode staat voor Distract (afleiden), Delay (vertragen), Delegate (delegeren), Document (vastleggen) en Direct. Deze strategieën helpen om op een veilige manier te reageren op racistische microagressies, zonder de situatie te verergeren.
Een voorbeeld van Distract: Stel dat Sem, een witte collega, aan Sophie, een collega van kleur, vraagt: ‘Maar waar kom je nou écht vandaan?’ Je kunt de situatie doorbreken door Sophie te vragen om samen koffie te halen. Zo geef je haar even ademruimte en voorkom je verdere schade. Terwijl je koffie haalt, kun je gelijk vragen hoe ze zich voelt (Delay): ‘Die vraag was ongepast. Hoe gaat het met je?’ Door achteraf in te checken, kan iemand zich minder alleen en juist gesteund voelen.
Word een actieve anti-racistische omstander
Wil je meer weten over hoe je de 5D-methode kunt inzetten om in te grijpen bij racistische microagressies? Vraag dan de kosteloze Samen tegen racisme training aan! Hierin leren deelnemers racisme en microagressies te herkennen en begrijpen en, net zo belangrijk: hoe je hierbij kunt ingrijpen met de 5D-methode. We oefenen met voorbeelden uit jouw praktijk en zorgen er zo samen voor dat jouw community een veiligere plek wordt voor iedereen.
Blijf leren
Wil je meer lezen over racistische microagressies? We raden het rapport Microagressies op de werkvloer uitgelegd van Kennisinstituut Movisie aan, waarin 19 verschillende vormen van microagressies worden toegelicht. Daarnaast is Het Antiracismehandboek van Chanel Matil Lodik een aanrader voor iedereen die meer wil leren over racistische microagressies en racisme in bredere zin!
De informatie in deze blog is o.a. gebaseerd op de Samen tegen racisme training, ontwikkeld door Fairspace, onder leiding van Sharon Chigozie Ubani.
Bronnen
