Racisme is als onkruid dat een tuin verstikt. Net zoals onkruid, zonlicht en voedingsstoffen wegneemt en voorkomt dat bloemen kunnen groeien en bloeien, beperkt racisme het potentieel van mensen door hun mogelijkheden te beperken en ongelijke kansen te creëren. Iedereen, vooral mensen die profiteren van systemisch racisme, speelt een cruciale rol in het beëindigen ervan. Maar waar begin je? Het begrijpen van de aard van racisme is de eerste stap. Dit artikel legt uit wat racisme betekent, hoe het voorkomt in Nederland en geeft je drie stappen die iedereen kan nemen om racisme te bestrijden.
Wat is racisme?
Racisme is het idee dat de ene groep superieur is aan andere groepen op basis van afkomst, huidskleur en/of religie. Dit leidt tot oneerlijke behandeling, negatieve stereotypering en uitsluiting. Racisme is een systemische (zowel institutionele als culturele en maatschappelijke) vorm van discriminatie waarbij groepen op sociaal, economisch en politiek vlak worden buitengesloten vanwege hun huidskleur, afkomst of religie.
In Nederland spelen witte mensen een belangrijke rol in het in stand houden van racisme (bewust of onbewust). Waarom is dit?
De afgelopen paar honderd jaar hebben witte mensen systemen gecreëerd waarin zij meer macht, voordeel en controle hebben over belangrijke zaken zoals wetten, banen en geld. Vandaag de dag hebben en behouden zij nog steeds deze macht en voordelen. Zwarte mensen en mensen van kleur worden door diezelfde systemen achtergesteld. Voorbeelden hiervan zijn het moeilijker vinden van een woning, een baan of het vaker ervaren van straatintimidatie.
Wist je dat?
Racisme is gebaseerd op het idee dat ‘ras’ bestaat. ‘Ras’ zoals we het vandaag de dag gebruiken, werd uitgevonden door witte natuurwetenschappers en filosofen in de 18e eeuw om macht te verkrijgen en te behouden. Hierover lees je meer in een volgende blog!
Wat is het verschil tussen racisme en discriminatie?
Racisme is een vorm van discriminatie, maar discriminatie kan om veel verschillende redenen plaatsvinden. De termen racisme en discriminatie worden vaak door elkaar gebruikt, maar betekenen niet hetzelfde. Discriminatie is de ongelijke behandeling van individuen op basis van identiteitsaspecten zoals leeftijd, seksuele oriëntatie, huidskleur of functiebeperking. Discriminatie is een overkoepelende term die verschillende vormen van ongelijke behandeling omvat, zoals seksisme en racisme.
Waarom omgekeerd racisme niet bestaat
Zwarte mensen en mensen van kleur hebben niet dezelfde systemische voordelen als witte mensen. Zij kunnen witte mensen daarom niet systematisch uitsluiten of hun toegang tot kansen, macht en geld beperken. Dit betekent niet dat witte mensen geen vooroordelen op basis van hun huidskleur kunnen ervaren.
Als een Zwart persoon “witte mensen kunnen niet dansen” zegt, is dit een voorbeeld van vooroordelen op basis van huidskleur – het kan gevoelens kwetsen, maar het bedreigt niet de toegang van witte mensen tot macht en rechten. Maar wanneer een wit persoon zegt: “Zwarte vrouwen zijn zo luidruchtig,” is dit wel een voorbeeld van racisme, geworteld in slavernij en het stereotype van de Boze Zwarte Vrouw. Dit soort uitingen creëren realistische en sociaal-economische barrières voor Zwarte mensen. Racisme is daarom meer dan alleen een vooroordeel – het is het resultaat van zowel racistische vooroordelen als systemische macht.
Als we racisme op deze manier definiëren, bestaat omgekeerd racisme dus niet.
Racisme in Nederland
Racisme kan gericht zijn op verschillende groepen en bestaat in meerdere vormen, waaronder:
- Racisme op basis van huidskleur: zoals anti-Zwart racisme. Helaas zijn er nog geen gegevens verzameld in Nederland over de ernst van anti-zwart racisme.
- Racisme op basis van etniciteit: zoals anti-Aziatisch racisme. Uit onderzoek blijkt dat in Nederland 36% van de mensen met een (Zuidoost-)Aziatische achtergrond vorig jaar discriminatie heeft ervaren.
- Racisme op basis van religie: zoals anti-Moslim racisme. Ten minste 42% van de Nederlandse moslims ervaart dit.
In werkelijkheid liggen deze percentages nog hoger. Zoals het gebrek aan gegevens over anti-Zwart racisme laat zien, is er nog veel werk nodig om dit überhaupt als een vorm van racisme en discriminatie te erkennen in Nederland. Daarnaast worden racistische incidenten vaak niet gemeld om verschillende redenen. Bijvoorbeeld omdat mensen zich niet veilig genoeg voelen om het te melden of denken dat melden geen verschil maakt.
Wat kan ik doen om racisme te bestrijden?
Racisme is een diepgeworteld probleem. Hier zijn drie dingen die je direct kunt doen om het aan te pakken:
- Informeer jezelf: Leer meer over racisme. De blog die je nu leest geeft een inkijk in het begrip racisme, maar behandelt niet alle vormen en contexten waarin racisme voorkomt. We raden Het Antiracisme Handboek van Chanel Matil Lodik aan!
- Spreek je uit: Om racisme te bestrijden, moeten we niet alleen ‘niet racistisch’ zijn, maar ook actief racistische gedragingen in onze omgeving benoemen. Wil je meer weten over hoe je een actieve omstander kan zijn wanneer je racistisch gedrag ziet? Meld je dan aan voor onze Samen tegen racisme training.
- Steun diversiteit: Stimuleer inclusie door middel van kleine, maar impactvolle acties op werk, op school en thuis, zoals kopen bij bedrijven van Zwarte mensen en mensen van kleur, medewerkers met diverse achtergronden aannemen, of boeken lezen en programma’s kijken door Zwarte schrijvers en makers.
De informatie in deze blog is gebaseerd op de Samen tegen racisme training, ontwikkeld door Fairspace, onder leiding van Sharon Chigozie Ubani. Daarnaast bedanken we Michantely de Jong voor haar bijdragen aan deze blog.
Over Sharon
Sharon heeft een passie voor onderzoek, onderwijs en innovatie en combineert deze drie graag om een rechtvaardigere wereld op te bouwen. Sharon heeft een achtergrond in criminologie en duurzame bedrijfskunde, heeft ongeveer 2,5 jaar in het buitenland gewoond en richt zich onder andere op mensgerichte innovatie, projectmanagement en het geven van trainingen over sociale veiligheid.
Over Michantely
Michantely heeft een passie voor anti-racisme educatie en dat zie je in haar werk. Ze was actief als peercoach met een specialisatie in etnisch profileren voor Amnesty International, en als kandidaat voor de politieke partij BIJ1. Als trainer voor de Samen tegen racisme training streeft ze met haar holistische aanpak naar een inclusievere samenleving.
