De definitie van grensoverschrijdend gedrag
De betekenis van grensoverschrijdend gedrag lijkt in eerste opzicht simpel: een gedraging is grensoverschrijdend zodra iemands grens wordt overschreden. Dat kan gebeuren met woorden, zonder woorden of fysiek. Wat simpeler gezegd gaat het om gedrag dat ongewenst is en als onprettig wordt ervaren. Bij een verschil in macht en positie wordt het gedrag vaak ook als bedreigend ervaren.
Verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag kan in vele vormen voorkomen. Er wordt vaak gesproken over seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hierbij gaat het om gedragingen met een seksuele tint die als ongewenst worden ervaren. Onder seksueel grensoverschrijdend gedrag vallen onder andere ook seksuele straatintimidatie en seksueel getinte opmerkingen of berichten, maar het kan ook gaan over aanranding, verkrachting, seksuele mishandeling, incest en seksueel misbruik. Hoewel de laatste drie voorbeelden onder de parapluterm seksueel grensoverschrijdend gedrag vallen, worden ze meestal niet meegenomen in gesprekken over grensoverschrijdend gedrag. Daarin gaat het vaak over gedragingen die subtieler zijn, zoals nafluiten, sissen, heel dicht bij iemand gaan staan en staren, geen nee accepteren of iemand ongewenst aanraken op bijvoorbeeld de rug of armen.
Maar grensoverschrijdend gedrag kan ook gaan over andere vormen van discriminatie, bijvoorbeeld racisme, homofobie, transfobie, valdisme en islamofobie. Sommige mensen krijgen te maken met gecombineerde vormen van grensoverschrijdend gedrag.
Wanneer is iets grensoverschrijdend?
Mensen zijn verschillend en kunnen daarom andere grenzen hebben. Sommige gedragingen kunnen voor de één wel als grensoverschrijdend worden ervaren en voor een ander niet. Hierbij is het altijd leidend dat als iemand iets als grensoverschrijdend ervaart, het ook zo is. Ook als het niet iemands intentie was om iemand anders lastig te vallen. In andere woorden, de impact is belangrijker dan de intentie van degene die het gedrag vertoont. Dat betekent niet dat er niet over gesproken kan worden of dat er gelijk ingrijpende gevolgen zijn, maar wel dat het altijd van belang is te onthouden dat iedereen de wereld anders kan ervaren.
Hoe vaak komt grensoverschrijdend gedrag voor in Nederland?
Het is moeilijk hier een duidelijk antwoord op te geven, omdat er veel verschillende onderzoeken worden gedaan naar deze vraag. Hierbij wordt niet altijd hetzelfde gemeten. Soms gaat het bijvoorbeeld specifiek over seksuele straatintimidatie of over racisme. In 2022 heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek gemeten dat twee op de drie jonge vrouwen zegt wel eens lastig gevallen te zijn op straat. Een ander onderzoek laat zien dat de helft van de Nederlanders (50%) te maken heeft gehad met gedrag dat zij als seksueel grensoverschrijdend zien. Vrouwen (73%) gaven dit vaker aan dan mannen (23%). Mensen die jonger dan 65 zijn en theoretisch opgeleide mensen geven vaker aan dat zij te maken hadden met grensoverschrijdend gedrag dan ouderen (65+) en Nederlanders die geen startkwalificatie hebben behaald of praktisch opgeleid zijn.
Ook mensen die in grote steden wonen zoals Amsterdam en Rotterdam geven vaker aan last te hebben gehad van grensoverschrijdend gedrag. Het jaarverslag van 2019 van het College voor de Rechten van de Mens laat zien dat Nederlanders met een migratieachtergrond ongeveer drie keer zo vaak discriminatie op straat meemaken als witte Nederlanders. Vrouwen die een hijab dragen, vertellen dat ze vaak uitgescholden worden en soms zelfs fysiek mishandeld worden, zoals bespuugd of geslagen.
Uit onderzoek blijkt ook dat veel trans personen zich niet veilig voelen op straat, namelijk 70%. Bijna 60% van degenen die zich als vrouw identificeren, heeft dit onveilige gevoel. Meer dan 16% van hen is daadwerkelijk mishandeld op straat.
Wat is de impact van grensoverschrijdend gedrag?
Mensen die grensoverschrijdend gedrag meemaken, voelen zich vaak vernederd, bang en onveilig. Ze proberen herhaling te voorkomen door hun gedrag aan te passen. Bijvoorbeeld door anders te kleden, niet alleen buiten te zijn of bepaalde plaatsen te vermijden. Dit betekent dat ze hun recht om vrij te bewegen en hun eigen keuzes te maken moeten opgeven. Mensen kunnen ook last krijgen van een depressie, angststoornis of een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Conclusie
Grensoverschrijdend gedrag komt vaak voor en kan veel schade aanrichten. Daarom is het belangrijk hier alert op te zijn en in te grijpen als je dit ziet gebeuren. Wil je weten hoe? Check onze website voor meer informatie over omstanderinterventie of om een van onze op maat gemaakte trainingen aan te vragen!
