Hoewel sport kan verbinden, blijft racisme in de sportwereld een hardnekkig probleem. Denk aan racistische spreekkoren in de tribunes, maar ook aan ‘subtiele’ racistische opmerkingen, die grote schade aanrichten. Hoe herken je racisme in de sport, en wat kun je ertegen doen? In deze blog onderzoeken we dit aan de hand van de vier vormen van onderdrukking – de 4 I’s – en bespreken we hoe je actie kunt ondernemen tegen racisme. Laten we erin duiken!
Vier vormen van onderdrukking en racisme
Voordat we racisme in de sport bespreken, is het handig om de vier vormen van onderdrukking (The 4 I’s of Oppression) in relatie tot racisme te begrijpen. Dit model laat zien hoe ongelijkheid in de samenleving eruit ziet en in stand wordt gehouden:
- Ideologisch racisme: Racistische denkbeelden die rechtvaardigen dat bepaalde groepen mensen worden achtergesteld, uitgebuit of geschaad. Het normaliseren van deze ideeën houdt racisme in stand. Bijvoorbeeld: Het idee dat de ene groep mensen slimmer is dan de andere, op basis van kenmerken zoals huidskleur, afkomst en/of geloof.
- Institutioneel racisme: De manieren waarop ideologisch racisme de regels van de samenleving beïnvloedt in het onderwijs, de zorg, de politiek, de arbeids- en woningmarkt. Bijvoorbeeld: de toeslagenaffaire, waarbij de Nederlandse overheid onterecht duizenden ouders beschuldigde van fraude met kinderopvangtoeslag op basis van hun afkomst.
- Interpersoonlijk racisme: Racisme tussen mensen. Denk aan racistische opmerkingen of het buitensluiten van mensen op basis van hun huidskleur, afkomst en/of geloof. Bijvoorbeeld: Opmerkingen zoals ‘Wat spreek je goed Nederlands!’ tegen een persoon van kleur die is opgegroeid in Nederland.
- Geïnternaliseerd racisme (in het Engels: internalised racism): Wanneer Zwarte mensen of mensen van kleur het idee overnemen dat zij minderwaardig zijn aan de dominante groep, oftewel witte mensen. Bijvoorbeeld: een kind van kleur die denkt dat die nooit succesvol zal worden.
Deze vier vormen van racisme zien we ook terug in de sportwereld. Wil je weten hoe? Lees dan vooral verder.
Stereotypen over sporters van kleur
Zwarte sporters en sporters van kleur krijgen vaak te maken met racistische stereotypen. Die zijn van grote invloed op hun carrièrekansen en mentale gezondheid. Sportjournalisten en media leggen bijvoorbeeld vaak de nadruk op de fysieke kwaliteiten van deze sporters, waarbij gesuggereerd wordt dat ze deze eigenschappen ‘van nature’ hebben vanwege hun huidskleur of afkomst. Dit is een vorm van ideologisch racisme: stereotiepe denkbeelden over bepaalde groepen mensen, gebaseerd op hun afkomst of huidskleur. Die denkbeelden worden (onbewust) door de media versterkt.
Misschien denk je nu: ‘Het benoemen van fysieke kracht is toch een compliment?’, maar in werkelijkheid beperkt dit de manier waarop deze sporters worden gezien en beoordeeld. Het staat in contrast met de manier waarop witte sporters vaak worden beschreven. Van hen wordt vaak een veel diverser beeld geschetst. Ze worden bijvoorbeeld geprezen om hun strategisch inzicht, leiderschap of creativiteit. De eenzijdige beeldvorming van sporters van kleur heeft een negatieve impact op hun welzijn.
Impact van racistische stereotypen
De impact van die stereotiepe denkbeelden is groot en uit zich op verschillende vlakken. Zwarte sporters krijgen bijvoorbeeld minder kansen voor leiderschapsrollen na hun carrière, door hardnekkige stereotypen over wie geschikt zou zijn voor zulke functies. Clubeigenaren bekijken hen vooral door die stereotiepe lens, wat hen benadeelt ten opzichte van hun witte collega’s.
Bovendien hebben veel sportorganisaties geen antiracismebeleid of voeren ze dit niet actief uit. Hierdoor worden mensen van kleur ondervertegenwoordigd in bestuursfuncties. Dit is een vorm van institutioneel racisme, in stand gehouden door onder andere media en sportorganisaties.
Een andere, schadelijke vorm van institutioneel racisme zijn regels die sporters uit germarginaliseerde groepen direct benadelen. Een voorbeeld is het hijab-verbod in de Franse sport, een maatregel die door Amnesty International wordt gezien als een mensenrechtenschending.
Op interpersoonlijk vlak worden sporters van kleur regelmatig geconfronteerd met racistische opmerkingen en -gedrag van medespelers en supporters. Naast openlijke spreekkoren zijn er ‘subtielere’ vormen, zoals micro-agressies. Bijvoorbeeld de opmerking: ‘Goed gespeeld hoor! Maar ja, dat zit ook wel in je natuur hè.‘ Dit soort opmerkingen suggereren het dat succes alleen te danken is aan aangeboren eigenschappen in plaats van hard werk en vaardigheden.
Ook in amateurverenigingen zie je racisme onderling. 47% van de Nederlanders met een migratieachtergrond in sportverenigingen krijgt te maken met negatieve uitingen zoals microagressies, onbegrip, uitschelden, uitsluiting en fysiek geweld. In werkelijkheid ligt dit percentage waarschijnlijk hoger, aangezien veel incidenten niet gemeld worden uit angst of de overtuiging dat melden geen verschil maakt.
De constante blootstelling aan racisme kan leiden tot geïnternaliseerd racisme. Sporters van kleur kunnen zelf gaan geloven in de racistische stereotypen, wat hun zelfvertrouwen en ambities schaadt. Het heeft impact op hun geestelijke en lichamelijke gezondheid. Racisme beperkt zo niet alleen de zichtbare kansen op het veld of in bestuurskamers, maar dringt ook diep door in de persoonlijke beleving van sporters.
Wat kun je doen?
Om racisme in de sport tegen te gaan moet de sociale norm binnen de sportwereld veranderen. Het is belangrijk dat je als omstander van racisme niet wegkijkt, maar ingrijpt. Vooral mensen die zelf niet te maken krijgen met racisme kunnen die verantwoordelijkheid nemen. Dit kun je doen:
- Grijp in met de 5D-methode: Zie je racisme op of rond het veld? Grijp in op een manier die bij jou past. Leid bijvoorbeeld af (Distract), vraag de hulp van een coach (Delegate) of check achteraf in bij de persoon die het overkwam (Delay). Elke actie helpt en laat zien dat dit gedrag niet oké is.
Wil je meer leren over omstanderinterventie bij racisme? Volg dan onze Samen tegen racisme training!
- Meld racistische incidenten: Maak een melding van racistische incidenten bij je sportclub of een meldpunt zoals discriminatie.nl. De meeste meldpunten kunnen ook hulp bieden als het jou zelf is overkomen.
- Bespreek antiracisme in je sportclub: Verandering begint met het gesprek. Breng antiracisme ter sprake in je club en zet het actief op de agenda van vergaderingen. Zo creëer je ruimte voor bewustwording én actie.
- Organiseer antiracisme activiteiten bij je club: Organiseer gesprekken, een Samen tegen racisme training of zet een antiracisme campagne op bijvoorbeeld. Wees creatief, en vraag vooral de hulp van je medesporters!
- Kaart het antiracismebeleid van je club aan: Vraag of je club dit beleid heeft, en zo niet, pleit dan voor het opzetten ervan. Denk aan gedragsregels, een meldpunt binnen de club en het organiseren van trainingen voor zowel het bestuur, coaches en de leden.
- Blijf je verdiepen: Iedereen heeft onbewuste vooroordelen. Blijf je daarom actief verdiepen in wat racisme (in de sportwereld) nou precies is, en wat jouw rol hierin is. Hoe meer je weet, hoe sneller je racisme herkent en hoe beter het lukt om actie te ondernemen met één van de bovenstaande opties.
Nu je weet hoe racisme in de sport eruitziet en wat je kunt doen, is het tijd om in actie te komen. Een sociale norm verandert niet in een dag, maar elke (kleine) actie is nodig en telt. Laten we de verbindende kracht van sport gebruiken om de sportwereld een veilige plek te maken voor iedereen!
Wil je meer achtergrondinformatie? Lees onze blogs over wat racisme is en hoe racistische microagressies eruitzien.
De informatie in deze blog is gebaseerd op de Samen tegen racisme training, ontwikkeld door Fairspace, onder leiding van Sharon Chigozie Ubani.
Bronnen:
- https://www.amnesty-international.be/nieuws/frankrijk-hijab-verbod-bij-sport-leidt-tot-mensenrechtenschendingen-en-racisme
- https://www.trec.org/wp-content/uploads/2021/08/The-Four-Is-of-Oppression-v821.pdf
- https://schooltv.nl/video-item/hoe-uit-racisme-zich-in-sport-zwarte-sporters-worden-anders-beschreven-dan-witte-sporters
- https://www.verwey-jonker.nl/wp-content/uploads/2023/12/222430_Verkenning-discriminatie-en-rascisme-sport-cultuur.pdf
- https://www.kennisbanksportenbewegen.nl/?file=10585&m=1639146543&action=file.download
- https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2020/04/02/ervaren-discriminatie-in-nederland-ii
