Opvattingen over sociale veiligheid en grensoverschrijdend gedrag lopen uiteen. Voor sommigen is het een nieuw onderwerp, andere worden dagelijks geconfronteerd met discriminerend gedrag. Om op een constructieve manier het gesprek met elkaar te blijven voeren geven we in deze blog reactie op vaak gemaakte opmerkingen, en ontkrachten we mythes en misvattingen.
Ik vind sociale veiligheid niet belangrijk.
Sociale veiligheid betekent dat iedereen zich gerespecteerd voelt, veilig voelt om te bewegen, kan uiten en het beste uit zichzelf kan halen. Op die manier maken we de maatschappij, organisaties en ruimten respectvoller en inclusiever voor iedereen. Ook voor jou. Het verbeteren van sociale veiligheid is daarom een belangrijk onderwerp waar iedereen van kan leren en aan kan bijdragen.
Als je zelf nog nooit iets grensoverschrijdend hebt meegemaakt, zie je het wellicht minder vaak gebeuren en hoor je er minder over. Toch zou je als actieve omstander anderen kunnen helpen met het tegengaan en stoppen van grensoverschrijdend gedrag. Zo maken we elke ruimte veiliger en maken we ruimte voor anderen die minder geïncludeerd en gehoord worden.
Vrouwen en meisjes die een kort rokje dragen, vragen erom.
Het dragen van een bepaalde outfit, of het hebben van een bepaald uiterlijk, heeft niks te maken met hoe je iemand behandelt. Niemand vraagt om geïntimideerd te worden. Iedereen verdient het om met respect behandeld te worden, ook al ben je het niet eens met iemands kledingstijl of keuzes.
Deze redenering, “erom vragen”, is victim blaming. Victim blaming betekent dat je de schuld van seksueel grensoverschrijden gedrag of seksueel geweld, neerlegt bij degene tot wie het gedrag gericht is. Ook al gebeurt dit vaak onbedoeld, victim blaming heeft een enorme negatieve impact. We weten zo dat het ontwikkelen van een post-traumatische stress stoornis (PTSS) na seksueel geweld vaker te verklaren is door victim blaming dan door de gebeurtenis zelf. Helaas krijgt 75% van de slachtoffers van seksuele intimidatie te maken met victim blaming.
Het is logisch dat mannen en jongens vaker grensoverschrijdend gedrag vertonen.
Iedereen is verantwoordelijk voor hun eigen gedrag, ongeacht je geslacht. Iedereen heeft recht op een respectvolle behandeling. Probleemgedrag zoals anderen lastig vallen, schelden en intimiderend gedrag vertonen in de publieke ruimte gaat vaak gepaard met groepsdruk en angst om er niet bij te horen. Dit is geen excuus om mee te doen aan dit gedrag.
Als je dit gedrag ziet gebeuren, is het belangrijk om te beseffen dat dit schadelijk en zelfs strafbaar is in bepaalde gevallen. Het kan moeilijk zijn om een gesprek hierover te voeren, onze 5D methode kan daarbij helpen. Leer hier meer over wat je kunt doen als omstander.
Het is toch gewoon een complimentje?
Het kan zijn dat je een compliment bedoeld te geven en dat die wordt ontvangen als ongewenst. Het is dan belangrijk aandacht te geven aan hoe de ander deze opmerking ontvangt en zich voelt door jouw gedrag. De impact van jouw gedrag is namelijk belangrijker dan de intentie. Complimenten zijn leuk en mogen als ze op een respectvolle manier gedeeld worden en gewenst zijn. Of iets een gewenste opmerking is, en of het een compliment is of niet, kan veranderen per persoon en per context: het kan dus zijn dat je een compliment van je partner over je uiterlijk heel leuk vind, maar van je leidinggevende niet, ook al is het dezelfde opmerking. Een kleine nuance kan al een groot verschil maken. In plaats van zeggen: “Wat zie jij er lekker uit in die jurk”, wat als grensoverschrijdend ervaren kan worden, kun je beter zeggen: “Wat een mooie jurk heb je aan.”
Ik kan toch geen verschil maken.
Dit onderschat je. Door in te grijpen in plaats van te staan kijken, anderen aan te spreken, of steun te bieden, help je een veilige omgeving te creëren. Wanneer je grensoverschrijdend gedrag stopt zodra het gebeurt, of erna, kun je de nare ervaring voor iemand positief beïnvloeden. Onderzoek toont aan dat in 84% van de gevallen waarin een omstander ingrijpt, de situatie verbetert.
Grensoverschrijdend gedrag gebeurt vaak snel en vervolgens is het moment al voorbij voordat je zelf hebt kunnen registreren wat er precies gebeurde. ‘Delay’, een van de 5D’s, biedt een laagdrempelige manier om dat verschil te maken. Hiermee vraag je degene naar wie het gedrag gericht was, of diegene oké is naderhand en of je iets voor hen kan betekenen. Leer hier meer over deze ‘D’.
Zo erg is het toch niet?
Grensoverschrijdend gedrag heeft aanzienlijke psychologische gevolgen. Uit recent onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (2022) blijkt dat mensen op diverse manieren reageren wanneer ze hiermee geconfronteerd worden. Vaak negeren ze de situatie, vermijden ze oogcontact of bellen ze iemand op. Daarnaast kan grensoverschrijdend gedrag in de openbare ruimte gevoelens van angst, schaamte, boosheid, onveiligheid en machteloosheid veroorzaken.
De directe impact en de angst voor straatintimidatie kunnen de bewegingsvrijheid in openbare ruimtes beperken. Mensen mijden vaak bepaalde locaties uit vrees opnieuw ongewenste opmerkingen, gebaren of aanrakingen te ervaren. Op de lange termijn kan dit aangepaste gedrag ook sociale en financiële gevolgen hebben. Zo kan iemand bijvoorbeeld minder gaan verdienen doordat hij of zij niet meer naar school of werk durft te reizen. Grenzen zijn voor iedereen anders en elk persoon brengt eigen ervaringen met zich mee. Wat voor jou misschien als iets kleins kan lijken, is voor een ander juist heel groot.
Grenzen zijn voor iedereen anders en praten over grensoverschrijdend gedrag kan daarom een ingewikkeld onderwerp lijken. Ons advies is daarom om in gesprek te gaan en te blijven, om open te staan voor andermans opvattingen om zo te leren wat jouw eigen grenzen zijn en die te kunnen stellen maar ook wat die zijn voor anderen.
